àŠà§àŠšà§àŠŠà§àаà§àа àŠšàŠ°à§àŠšà§àŠŠà§àа àŠ®à§àŠŠàŠ¿ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à§àа àŠàŠšà§àŠšàŠ¯àŠŒàŠšà§àа àŠ«àŠŸàŠšà§àŠž àŠ«àŠŸàŠàŠžàŠ¿àŠ¯àŠŒà§ àŠŠà§àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ° àŠà§àŠ°à§ àŠ¬àŠ°àŠàŠŸàŠžà§àŠ€ àŠ¹àŠ²à§àŠš àŠàŠšà§àŠàŠŸàŠ°àŠšà§àŠ¯àŠŸàŠ¶àŠšàŠŸàŠ² àŠàŠšàŠžà§àŠàŠ¿àŠàŠ¿àŠàŠ àŠ àŠ« àŠªàŠªà§àвà§àŠ¶àŠš àŠžàŠŸàŠ¯àŠŒà§àŠšà§àŠžà§àа àŠ¡àŠ¿àŠ°à§àŠà§àŠàа àŠà§ àŠàŠž àŠà§àŠ®àŠžà¥€ àŠ¬àŠàаà§àа àŠªàŠ° àŠ¬àŠàа àŠ§àŠ°à§ àŠ®àŠ¿àŠ¥à§àŠ¯àŠŸ àŠàŠšà§àŠšàŠ¯àŠŒàŠšà§àа àŠàŠŸàŠ²àŠàŠ°àŠŸ àŠàŠŸàŠ·àŠ£ àŠŠàŠ¿àŠ¯àŠŒà§ àŠàвà§àŠàŠ¿àŠ²à§àŠš àŠªà§àŠ°àŠ§àŠŸàŠšàŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠšàŠ°à§àŠšà§àŠŠà§àа àŠ®à§àŠŠàŠ¿à¥€ ‘àŠàŠà§àŠà§àŠ¬àŠ²àŠŸ àŠ¯à§àŠàŠšàŠŸ’, ‘àŠžà§àЬàŠà§àŠ àŠàŠŸàŠ°àŠ€ àŠ®àŠ¿àŠ¶àŠš’-àŠàа àŠ®àŠ€à§ àŠ®àŠ¿àŠ¥à§àŠ¯àŠŸàŠ° àŠ¬à§àвà§àŠš àŠ«à§àŠà§ àŠ¹àŠ¯àŠŒà§ àŠà§àв àŠà§àŠŠ àŠžà§àŠ¬àŠŸàŠžà§àŠ¥à§àН àŠ®àŠšà§àŠ€à§àаàŠà§àа àŠ àŠ§à§àŠšàŠžà§àŠ¥ ‘àŠšà§àŠ¯àŠŸàŠ¶àŠšàŠŸàŠ² àŠ«à§àŠ¯àŠŸàŠ®àŠ¿àŠ²àŠ¿ àŠ¹à§àŠ²àŠ¥ àŠžàŠŸàŠ°à§àŠà§-à§«’àŠàа (NFHS-5) àŠžàŠ®à§àŠà§àŠ·àŠŸ àŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠà§à¥€ àŠ¯àŠŸ àŠªà§àаàŠàŠŸàŠ¶à§àŠ¯à§ àŠàŠžàŠŸàŠ° àŠªàŠ° àŠ°à§àŠ€àŠ¿àŠ®àŠ€ àŠ¶à§àаàŠà§àв àŠªàŠ¡àŠŒà§ àŠ¯àŠŸàŠ¯àŠŒ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°àŠ¿ àŠ®àŠ¹àŠ²à§à¥€ àŠŠà§àаà§àŠ€ àŠ§àŠŸàŠ®àŠŸàŠàŠŸàŠªàŠŸ àŠŠàŠ¿àŠ€à§ àŠàŠ°àŠªàŠ°àŠ àŠàŠ¡àŠŒàŠŸ àŠªàŠŠàŠà§àŠ·à§àŠª àŠšà§àŠàŠ¯àŠŒàŠŸ àŠ¹àŠ² àŠžàŠ®à§àŠà§àŠ·àŠ àŠžàŠàŠžà§àŠ¥àŠŸ IIPS-àŠàа àŠ¡àŠ¿àŠ°à§àŠà§àŠàаà§àа àŠ¬àŠ¿àŠ°à§àŠŠà§àЧà§à¥€ àŠŠà§àжà§àа àŠžà§àŠ¬àŠŸàŠžà§àŠ¥à§àН àŠžàŠàŠà§àŠ°àŠŸàŠšà§àŠ€ àŠžàŠ®à§àŠà§àŠ·àŠŸ àŠ®àŠšà§àа àŠ®àŠ€à§ àŠšàŠŸ àŠ¹àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ¯àŠŒ àŠ¬àŠ¹àŠ¿àŠ·à§àŠàŠŸàŠ° àŠàŠ°àŠŸ àŠ¹àŠ² àŠàŠšà§àŠàŠŸàŠ°àŠšà§àŠ¯àŠŸàŠ¶àŠšàŠŸàŠ² àŠàŠšàŠžà§àŠàŠ¿àŠàŠ¿àŠàŠ àŠ àŠ« àŠªàŠªà§àвà§àŠ¶àŠš àŠžàŠŸàŠ¯àŠŒà§àŠšà§àŠžà§àа àŠ¡àŠ¿àŠ°à§àŠà§àŠàа àŠà§ àŠàŠž àŠà§àŠ®àŠžàŠà§à¥€ àŠ®à§àŠŠàŠ¿ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à§àа àŠ€àŠ°àŠ«à§ àŠ¶à§àŠà§àŠ°àŠ¬àŠŸàŠ° àŠžàŠšà§àЧà§àŠ¯àŠŸàŠ¯àŠŒ àŠà§àŠ®àŠžàŠà§ àŠ§àŠ°àŠŸàŠšà§ àŠ¹àŠ² àŠ¬àŠ¹àŠ¿àŠ·à§àŠàŠŸàŠ°à§àа àŠàŠ¿àŠ àŠ¿à¥€
àŠàŠàŠŸàŠ®à§ àŠ¬àŠàа àŠŠà§àжà§àа àŠ²à§àŠàŠžàŠàŠŸ àŠšàŠ¿àŠ°à§àŠ¬àŠŸàŠàŠšà¥€ àŠ€àŠŸàŠ° àŠàŠà§ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à§àа àŠàŠŸàŠ¬àŠ®à§àаà§àŠ€àŠ¿ àŠ¯àŠŸàŠ€à§ àŠà§àŠ·à§àŠšà§àŠš àŠšàŠŸ àŠ¹àŠ¯àŠŒ àŠ€àŠŸàŠ° àŠàŠšà§àН àŠžà§àŠ¬àŠŸàŠ§à§àŠš àŠà§àŠšà§àŠŠà§àаà§àŠ¯àŠŒ àŠžàŠàŠžà§àŠ¥àŠŸàŠà§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠ¥à§àŠà§ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à§àа àŠªà§àŠ°àŠ¶àŠàŠžàŠŸ àŠžà§àŠàŠ àŠžàŠ®à§àŠà§àŠ·àŠŸ àŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠ àŠàŠ¶àŠŸ àŠàаà§àŠàŠ¿àŠ² àŠ®à§àŠŠàŠ¿ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à¥€ àŠ€àŠ¬à§ àŠšàŠ°à§àŠšà§àŠŠà§àа àŠ®à§àŠŠàŠ¿àŠ° àŠžà§àŠ àŠàŠ¶àŠŸàŠ¯àŠŒ àŠàв àŠ¢à§àŠ²à§ àŠŠà§àŠ¯àŠŒ àŠšà§àŠ¯àŠŸàŠ¶àŠšàŠŸàŠ² àŠ«à§àŠ¯àŠŸàŠ®àŠ¿àŠ²àŠ¿ àŠ¹à§àŠ²àŠ¥ àŠžàŠŸàŠ°à§àŠà§-à§« (NFHS-5)ी àŠ€àŠŸàŠŠà§àа àŠàŠ àŠàŠàŠàŠ¿ àŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠ àŠ®à§àŠŠàŠ¿ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à§àа àŠ®àŠ¿àŠ¥à§àŠ¯àŠŸàŠ° àŠ«àŠŸàŠšà§àŠž àŠ«à§àŠà§ àŠàŠ°à§ àŠŠàŠ¿àŠ¯àŠŒà§àŠàŠ¿àŠ²à¥€
àŠàŠ°àŠ àŠªàŠ¡àŠŒà§àŠš-Â àŠ àŠ°à§àŠ¥àŠŸàŠàŠŸàŠ¬à§ àŠ¹à§àŠšàŠ¿ àŠàŠ¿àŠàŠ¿à§àŠžàŠŸ, àŠ¶à§àŠ·àŠ®à§àж àŠ®àŠŸ.àŠšàŠžàŠ¿àŠ àŠàŠŸàŠ°àŠžàŠŸàŠ®à§àŠ¯àŠ¹à§àŠš àŠà§àвà§àа àŠªàŠŸà§à§ àŠ¶àŠ¿.àŠàв àŠªàŠ°àŠŸàŠ²à§ àŠ®àŠŸ
àŠžà§àЬàŠà§àŠ àŠàŠŸàŠ°àŠ€à§àа àŠàŠŸàŠàŠàŠ€àŠŸ
àŠàŠàŠŠàŠ¿àŠà§ àŠ¯àŠàŠš àŠŠà§àжà§àа àŠžà§àЬàŠà§àŠ àŠàŠŸàŠ°àŠ€à§àа àŠàŠŸàŠ²àŠàŠ°àŠŸ àŠàвà§àŠª àŠ¶à§àŠšàŠ¿àŠ¯àŠŒà§àŠàŠ¿àŠ²à§àŠš àŠªà§àŠ°àŠ§àŠŸàŠšàŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠžà§àŠàŠŸàŠšà§àŠ àŠ¬àŠŸàŠžà§àŠ€àŠ¬ àŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠ àŠ¬àŠ²àŠà§, àŠŠà§àŠ¶à§ à§§à§¯ àŠ¶àŠ€àŠŸàŠàж àŠªàŠ°àŠ¿àŠ¬àŠŸàŠ° àŠ¶à§àŠàŠŸàŠ²àŠ¯àŠŒ àŠ¬à§àŠ¯àŠ¬àŠ¹àŠŸàŠ° àŠàаà§àŠš àŠšàŠŸà¥€ àŠ¬à§àŠ¯àŠ€àŠ¿àŠà§àŠ°àŠ® àŠ¶à§àŠ§à§ àŠà§àŠšà§àŠŠà§àŠ°àŠ¶àŠŸàŠžàŠ¿àŠ€ àŠ
àŠà§àŠàв àŠ²àŠŸàŠà§àŠ·àŠŸàŠŠà§àЬà§àŠªà¥€
àŠàŠà§àŠà§àŠ¬àŠ²àŠŸ àŠ¯à§àŠàŠšàŠŸàŠ° àŠàŠŸàŠàŠàŠ€àŠŸ
àŠªàŠŸàŠ¶àŠŸàŠªàŠŸàŠ¶àŠ¿ àŠ€àŠŸàŠŠà§àа àŠàŠ°à§ àŠàŠàŠàŠ¿ àŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠ àŠŠàŠŸàŠ¬àŠ¿ àŠàаà§, àŠŠà§àжà§àа ৪৊ àŠ¶àŠ€àŠŸàŠàж àŠªàŠ°àŠ¿àŠ¬àŠŸàŠ° àŠ°àŠŸàŠšà§àŠšàŠŸàŠ° àŠàŠšà§àН àŠàŠàŠšà§ àŠàŠŸàŠ àŠ àŠàŠšà§àŠšà§àа àŠàŠªàŠ° àŠšàŠ¿àŠ°à§àŠàŠ°àŠ¶à§àŠ²à¥€ àŠà§àŠ°àŠŸàŠ®àŠŸàŠà§àŠàŠ²à§ à§«à§ àŠ¶àŠ€àŠŸàŠàж àŠ®àŠŸàŠšà§àŠ· àŠ°àŠŸàŠšà§àŠšàŠŸàŠ° àŠà§àŠ¯àŠŸàŠž àŠ¬à§àŠ¯àŠ¬àŠ¹àŠŸàŠ° àŠàаà§àŠš àŠšàŠŸà¥€ àŠ
àŠ°à§àŠ¥àŠŸà§ àŠšàŠ°à§àŠšà§àŠŠà§àа àŠ®à§àŠŠàŠ¿àŠ° àŠàŠà§àŠà§àŠ¬àŠ²àŠŸ àŠ¯à§àŠàŠšàŠŸàŠ° àŠàŠŸàŠàŠàŠ€àŠŸ àŠªà§àаàŠàŠŸàŠ¶à§àŠ¯à§ àŠàŠžà§ àŠàŠ àŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠà§à¥€
àŠŠà§àжà§àа àŠ®àŠ¹àŠ¿àŠ²àŠŸ àŠžà§àŠ¬àŠŸàŠžà§àŠ¥à§àН àŠàŠŠà§àЬà§àŠàŠàŠšàŠ
àŠ¶à§àŠ§à§ àŠ€àŠŸàŠ àŠšàŠ¯àŠŒ, àŠ€àŠŸàŠŠà§àа àŠàŠ°àŠ àŠàŠàŠàŠ¿ àŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠ àŠ¬àŠ²àŠà§, àŠà§àŠàŠŸ àŠŠà§àжàŠà§àŠ¡àŠŒà§ àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ¬àŠ¹ àŠàŠŸàŠ¬à§ àŠ¬àŠŸàŠ¡àŠŒàŠ€à§ àŠ¶à§àŠ°à§ àŠàаà§àŠà§, àŠ°àŠà§àŠ€àŠŸàŠ²à§àŠªàŠ€àŠŸ àŠ°à§àŠà¥€ àŠ®à§àŠ²àŠ€ àŠ®àŠ¹àŠ¿àŠ²àŠŸàŠ°àŠŸàŠ àŠàŠ àŠ
àŠžà§àŠà§ àŠžàŠ°à§àŠ¬àŠŸàŠ§àŠ¿àŠ àŠàŠà§àŠ°àŠŸàŠšà§àŠ€à¥€ àŠàŠ®àŠšàŠàŠ¿ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°àŠ¿ àŠžà§àŠ€à§àаà§àа àŠàŠ¬àŠ°, àŠªàŠ°àŠ¬àŠ°à§àŠ€à§ àŠžà§àŠ¬àŠŸàŠžà§àŠ¥à§àН àŠžàŠ®à§àŠà§àŠ·àŠŸàŠ¯àŠŒ àŠ
àŠ°à§àŠ¥àŠŸà§ NFHS-6-àŠ àŠŠà§àжà§àа àŠ®àŠŸàŠšà§àŠ·à§àа àŠ
à§àŠ¯àŠŸàŠšàŠ¿àŠ®àŠ¿àŠ¯àŠŒàŠŸàŠ° àŠªàŠ°àŠ¿àŠ®àŠŸàŠª àŠ¬àŠŸàŠŠà§àа àŠ€àŠŸàŠ²àŠ¿àŠàŠŸàŠ¯àŠŒ àŠ°àŠŸàŠàŠà§ àŠà§àŠšà§àŠŠà§àŠ°à¥€
àŠà§àŠšà§àŠŠà§àаà§àŠ¯àŠŒ àŠžà§àŠ¬àŠŸàŠžà§àŠ¥à§àН àŠ®àŠšà§àŠ€à§àаàŠà§àа àŠ àŠ§à§àŠšà§ àŠ¥àŠŸàŠàŠŸ IIPS-àŠàа àŠàŠ àŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠ àŠªà§àаàŠàŠŸàŠ¶à§àŠ¯à§ àŠàŠžàŠŸàŠ° àŠªàŠ° àŠžà§àŠ¬àŠŸàŠàŠŸàŠ¬àŠ¿àŠàŠàŠŸàŠ¬à§àŠ àŠà§àŠ·à§àЬà§àЧ àŠ¹àŠ¯àŠŒ àŠ®à§àŠŠàŠ¿ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à¥€ àŠàŠ¬àŠ àŠ€àŠ¡àŠŒàŠ¿àŠàŠ¡àŠŒàŠ¿ àŠªàŠŠàŠà§àŠ·à§àŠª àŠšà§àŠàŠ¯àŠŒàŠŸ àŠ¹àŠ¯àŠŒ àŠžàŠ®à§àŠà§àŠ·àŠ àŠžàŠàŠžà§àŠ¥àŠŸ àŠàŠàŠàŠàŠªàŠ¿àŠàŠž-àŠàа àŠ¬àŠ¿àŠ°à§àŠŠà§àЧà§à¥€ àŠ¶à§àŠà§àŠ°àŠ¬àŠŸàŠ° àŠžàŠšà§àЧà§àŠ¯àŠŸàŠ¯àŠŒ àŠ¬àŠ°àŠàŠŸàŠžà§àŠ€à§àа àŠàŠ¿àŠ àŠ¿ àŠ§àŠ°àŠŸàŠšà§ àŠ¹àŠ¯àŠŒ àŠžàŠàŠžà§àŠ¥àŠŸàŠ° àŠªà§àŠ°àŠ§àŠŸàŠš àŠà§ àŠàŠž àŠà§àŠ®àŠžàŠà§à¥€ àŠàвà§àвà§àŠà§àН, àŠ¹àŠŸàŠ°à§àŠàŠŸàŠ°à§àŠ¡ àŠžà§àŠšà§àŠàŠŸàŠ° àŠ«àŠ° àŠªàŠªà§àвà§àŠ¶àŠš àŠ à§àŠ¯àŠŸàŠšà§àŠ¡ àŠ¡à§àŠà§àŠ²àŠªàŠ®à§àŠšà§àŠ àŠ¥à§àŠà§ àŠªà§àŠžà§àŠàŠ¡àŠà§àŠàŠ°àŠŸàŠ² àŠ¡àŠ¿àŠà§àŠ°àŠ¿ àŠªà§àŠ°àŠŸàŠªà§àŠ€ àŠàŠ àŠàŠ§àŠ¿àŠàŠŸàŠ°àŠ¿àŠ àŠàŠàŠàŠàŠªàŠ¿àŠàŠž-àŠ àŠ¯à§àŠàŠŠàŠŸàŠšà§àа àŠàŠà§ àŠàŠàŠ¹àŠ°àŠ²àŠŸàŠ² àŠšà§àŠ¹àŠ°à§ àŠ¬àŠ¿àŠ¶à§àŠ¬àŠ¬àŠ¿àŠŠà§àŠ¯àŠŸàŠ²àŠ¯àŠŒà§àа àŠ àŠ§à§àŠ¯àŠŸàŠªàŠ àŠàŠ¿àŠ²à§àŠšà¥€ à§šà§Šà§§à§® àŠžàŠŸàŠ²à§ àŠ€àŠ¿àŠšàŠ¿ àŠ¯à§àŠ àŠŠà§àŠš IIPS-àŠà¥€
àŠªà§àŠ°àŠžàŠà§àŠàŠ€, àŠà§àŠšà§àŠŠà§àаà§àа àŠ®à§àŠŠàŠ¿ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à§àа àŠ€àŠ°àŠ«à§ àŠàŠ àŠ§àŠ°àŠšà§àа àŠàŠàŠšàŠŸ àŠàŠ àŠªà§àŠ°àŠ¥àŠ® àŠšàŠ¯àŠŒà¥€ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à§àа àŠ€àŠŸàŠ¬à§àŠŠàŠŸàŠ°àŠ¿ àŠàŠ°à§ àŠšàŠŸ àŠàŠ²àŠ²à§ àŠžà§àŠ¬àŠ¶àŠŸàŠžàŠ¿àŠ€ àŠžàŠàŠžà§àŠ¥àŠŸ àŠà§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠàŠªàŠ° àŠ®à§àŠŠàŠ¿àŠ° àŠ¬àŠ¿àŠ· àŠšàŠàа àŠàŠà§àŠ àŠªàŠ¡àŠŒà§àŠà§à¥€ àŠàа àŠàŠà§ ৚৊১৯ àŠžàŠŸàŠ²à§ àŠ²à§àŠàŠžàŠàŠŸ àŠšàŠ¿àŠ°à§àŠ¬àŠŸàŠàŠšà§àа àŠàŠà§ àŠªà§àаàŠàŠŸàŠ¶à§àŠ¯à§ àŠàŠžà§àŠàŠ¿àŠ² àŠŠà§àжà§àа àŠ¬à§àŠàŠŸàŠ°àŠ€à§àЬà§àа àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ¬àŠ¹ àŠàŠ¬àŠ¿àŠàŠŸà¥€ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°àŠà§ àŠ¬àŠ¿àŠªàŠŸàŠà§ àŠ«à§àŠ²àŠŸ àŠžà§àŠ àŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠ àŠªà§àаàŠàŠŸàŠ¶à§ àŠàŠžàŠŸàŠ° àŠªàŠ° àŠšà§àŠ¯àŠŸàŠ¶àŠšàŠŸàŠ² àŠžà§àŠà§àŠ¯àŠŸàŠàŠ¿àŠžàŠàŠ¿àŠàŠž àŠàŠ®àŠ¿àŠ¶àŠšà§àа àŠàŠàŠŸàŠ§àŠ¿àŠ àŠžàŠŠàŠžà§àНàŠà§ àŠàŠžà§àŠ€àŠ«àŠŸ àŠŠàŠ¿àŠ€à§ àŠ¬àŠŸàŠ§à§àН àŠàŠ°àŠŸ àŠ¹àŠ¯àŠŒà¥€ àŠàŠ¬àŠŸàŠ°àŠ àŠŠà§àŠàŠŸ àŠà§àв àŠžà§àŠ àŠàŠàŠ àŠàŠ¬àŠ¿à¥€
àŠàŠ°àŠ àŠªàŠ¡àŠŒà§àŠš- àŠàŠ®àŠà§ àŠ¬àŠŸàŠ¡àŠŒàŠ¿ àŠ€à§àŠ°àŠ¿àŠ° àŠàаàŠ, àŠàвàŠàŠŸàŠ€àŠŸ àŠ¥à§àŠà§ àŠàŠ à§ àŠà§àв àŠ¬à§àŠàŠŸàŠ°àŠ®à§àŠšà§àŠ àŠ«àŠ¿