àŠžà§àŠ®àŠ¬àŠŸàŠ° àŠ¬à§àŠ²àŠªà§àŠ°à§ àŠšàŠ¿àŠ°à§àŠ§àŠŸàŠ°àŠ¿àŠ€ àŠžà§àŠàŠ¿ àŠàŠ¿àŠ² àŠšàŠŸ àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠ®àŠ®àŠ€àŠŸ àŠ¬àŠšà§àŠŠà§àНà§àŠªàŠŸàŠ§à§àŠ¯àŠŸà§à§àа (Mamata Banerjee)ी àŠ¬àŠàŠ®à§àŠ²àŠŸàŠ° àŠàŠŠà§àЬà§àŠ§àŠš àŠàаà§àŠ àŠžà§àŠàŠŸàŠšà§ àŠàŠ¿à§à§ àŠªà§àŠ°àŠ¥àŠ®à§ àŠžà§àŠšàŠŸàŠà§àŠ°àŠ¿àŠ° àŠ¹àŠŸàŠ, àŠàа àŠ€àŠŸàŠ°àŠªàŠ°à§àŠ àŠªà§àŠàŠà§ àŠ¯àŠŸàŠš àŠšà§àЬà§àвàŠà§à§ àŠ àŠ°à§àŠ¥àŠšà§àŠ€àŠ¿àŠ¬àŠ¿àŠŠ àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§à§ àŠžà§àŠšà§àа (Amartya Sen) àŠªà§àŠ°àŠ€à§àŠà§àа àŠ¬àŠŸàŠ¡àŠŒàŠ¿àŠ€à§à¥€ àŠàа àŠžà§àŠàŠŸàŠšà§ àŠàŠ¿à§à§ àŠ¬àŠ¿àŠ¶à§àЬàŠàŠŸàŠ°àŠ€à§ (Visva Bharati) àŠàаà§àŠ€à§àŠªàŠà§àŠ·à§àа àŠžàŠ¬ àŠà§à§àŠžàŠŸàŠ° àŠàŠ¬àŠŸàŠ¬ àŠŠàŠ¿à§à§ àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠšà§àа àŠàŠ®àŠ¿àŠ° àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°àŠ¿ àŠšàŠ¥àŠ¿ àŠ€à§àŠ²à§ àŠŠà§àŠš àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àаà§à¥€ àŠàŠàŠ àŠžàŠà§àŠà§ àŠ àŠ°à§àŠ¥àŠšà§àŠ€àŠ¿àŠ¬àŠ¿àŠŠàŠà§ àŠ àŠªàŠ®àŠŸàŠš àŠàŠ°àŠŸàŠ° àŠ¬àŠ¿àŠ·à§ àŠšàŠ¿à§à§ àŠ€à§àЬà§àа àŠà§àŠ·à§àŠ àŠªà§àаàŠàŠŸàŠ¶ àŠàаà§àŠš àŠ®àŠ®àŠ€àŠŸà¥€ àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠšàŠà§ àŠà§àŠ¡ àŠªà§àŠ²àŠŸàŠž (Z+) àŠšàŠ¿àŠ°àŠŸàŠªàŠ€à§àŠ€àŠŸàŠ° àŠŠà§àŠà§àŠŸàŠ° àŠšàŠ¿àŠ°à§àŠŠà§àж àŠŠà§àŠš àŠ€àŠ¿àŠšàŠ¿à¥€
àŠšà§àЬà§àвàŠà§à§ àŠ àŠ°à§àŠ¥àŠšà§àŠ€àŠ¿àŠ¬àŠ¿àŠŠà§àа àŠ¬àŠŸàŠ¡àŠŒàŠ¿ àŠàŠ¿à§à§ àŠ€àŠŸàŠàа àŠ¹àŠŸàŠ€à§ àŠšàŠ¥àŠ¿ àŠ€à§àŠ²à§ àŠŠà§àŠà§àŠŸàŠ° àŠªàŠŸàŠ¶àŠŸàŠªàŠŸàŠ¶àŠ¿, àŠ¬à§àж àŠàŠ¿àŠà§àŠà§àŠ·àŠ£ àŠàŠ¥àŠŸ àŠ¬àŠ²à§ àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àаà§à¥€ àŠàŠŸàŠšàŠŸàŠš àŠ€àŠŸàŠàа àŠàŠ¬àŠŸàŠ°à§àа àŠžàŠ«àŠ°àŠžà§àŠàŠ¿à¥€ àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠšà§àа àŠàŠšà§àН àŠ°àŠ¬àŠ¿ àŠ àŠŸàŠà§àаà§àа àŠàŠ¬àŠ¿, àŠšàŠ¿àŠà§àа àŠ²à§àŠàŠŸ àŠ¬àŠ àŠàŠªàŠ¹àŠŸàŠ° àŠžà§àŠ¬àŠ°à§àŠª àŠšàŠ¿à§à§ àŠ¯àŠŸàŠš àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àаà§à¥€ àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠŠà§àŠš àŠ«à§àвà§àа àŠ€à§àŠ¡àŠŒàŠŸà¥€ àŠ®àŠ®àŠ€àŠŸàŠ° àŠàŠ¥àŠŸà§, àŠàŠšàŠ¿ àŠàŠ®àŠŸàŠà§ àŠ«à§àв àŠŠàŠ¿à§à§ àŠàжà§àаà§àŠ¬àŠŸàŠŠ àŠàŠŸàŠšàŠ¿à§à§àŠà§àŠšà¥€ àŠªà§àŠ°àŠ€à§àŠà§ àŠ¥à§àŠà§ àŠ¬à§àŠ°àŠ¿à§à§ àŠžàŠŸàŠàŠ¬àŠŸàŠŠàŠ¿àŠàŠŠà§àа àŠ®à§àŠà§àŠ®à§àŠàŠ¿ àŠ¹à§à§ àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠ¬àŠ²à§àŠš, âàŠ àŠžàŠ®à§àŠ®àŠŸàŠšà§àа àŠ¬àŠŠàŠ²à§ àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠšàŠà§ àŠžàŠ®à§àŠ®àŠŸàŠš àŠ«àŠ¿àŠ°àŠ¿à§à§ àŠŠàŠ¿àŠ²àŠŸàŠ®à¥€â àŠžàŠ®à§àŠªà§àŠ°àŠ€àŠ¿ àŠ¬àŠ¿àŠ¶à§àЬàŠàŠŸàŠ°àŠ€à§àа àŠàŠªàŠŸàŠàŠŸàŠ°à§àН àŠ¬àŠ¿àŠŠà§àНà§âà§ àŠàŠà§àŠ°àŠ¬àŠ°à§àŠ€à§ àŠ àŠàŠ¿àŠ¯à§àŠ àŠàаà§àŠš, àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠš àŠ¶àŠŸàŠšà§àŠ€àŠ¿àŠšàŠ¿àŠà§àŠ€àŠšà§àа àŠàŠ®àŠ¿ àŠŠàŠàв àŠàŠ°à§ àŠ°à§à§àŠà§àŠšà¥€ àŠ¶à§àŠ§à§ àŠ€àŠŸàŠ àŠšà§, àŠšà§àЬà§àвàŠà§à§ àŠ àŠ°à§àŠ¥àŠšà§àŠ€àŠ¿àŠ¬àŠ¿àŠŠà§àа àŠ¬àŠŸà§àŠ€àŠ¿ àŠàŠ®àŠ¿ àŠŠàŠàв àŠàŠ°àŠŸàŠ°àŠ àŠ¹à§àŠ®àŠàŠ¿ àŠŠà§à§ àŠ¬àŠ¿àŠ¶à§àЬàŠàŠŸàŠ°àŠ€à§ àŠ¬àŠ¿àŠ¶à§àŠ¬àŠ¬àŠ¿àŠŠà§àŠ¯àŠŸàŠ²à§ àŠàаà§àŠ€à§àŠªàŠà§àŠ·à¥€ àŠàŠŸàŠ° àŠàŠ¬àŠŸàŠ¬à§ àŠàв àŠàа àŠ°à§àŠàаà§àŠ¡ àŠšà§àЬà§àвàŠà§à§ àŠ àŠ°à§àŠ¥àŠšà§àŠ€àŠ¿àŠ¬àŠ¿àŠŠà§àа àŠ¹àŠŸàŠ€à§ àŠ€à§àŠ²à§ àŠŠà§àŠš àŠ®àŠ®àŠ€àŠŸà¥€ àŠ€àŠ¿àŠšàŠ¿ àŠàŠŸàŠšàŠŸàŠš, àŠàŠàŠàŠ¿ àŠàŠ¿àŠ àŠ¿ àŠ¬àŠ¿àŠ¶à§àЬàŠàŠŸàŠ°àŠ€à§à§ àŠà§à§àŠšà§àŠ àŠ°à§àŠàŠ¿àŠžà§àŠà§àŠ°àŠŸàŠ° àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àНàŠà§ àŠŠàŠ¿à§à§àŠàŠ¿àŠ²à§àŠšà¥€ àŠ€àŠŸàŠ€à§ àŠ àŠàŠ¿àŠ¯à§àŠ àŠàŠ¿àŠ², àŠ¬à§àŠ¶àŠ¿ àŠàŠ®àŠ¿ àŠšàŠ¿à§à§àŠà§àŠš àŠ€àŠ¿àŠšàŠ¿à¥€ àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠš à§§.à§©à§® àŠàŠàа àŠàŠ®àŠ¿ àŠšàŠ¿à§à§ àŠàŠà§àŠšà¥€ àŠàŠ¿àŠšà§àŠ€à§ àŠàŠšàŠŸàŠ° àŠàŠ®àŠ¿ à§§.à§šà§« àŠàŠàŠ°à¥€ àŠžà§àŠàŠŸàŠšà§ àŠàŠ®àŠ¿àŠ° àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°àŠ¿ àŠšàŠ¥àŠ¿ àŠ¬àŠ²àŠà§, à§šà§-à§§à§Š-১৯৪৩ àŠžàŠŸàŠ²à§àа àŠšàŠ¥àŠ¿ àŠ àŠšà§àŠ¯àŠŸà§à§, à§§.à§©à§® àŠàŠàа àŠàŠ®àŠ¿ àŠ¬àŠ¿àŠ¶à§àЬàŠàŠŸàŠ°àŠ€à§ àŠ¥à§àŠà§ àŠŠà§àŠà§àŠŸ àŠ¹à§à§àŠàŠ¿àŠ² àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠšà§àа àŠ¬àŠŸàŠ¬àŠŸàŠà§à¥€ ১৯৮৪ àŠà§àŠ®àŠ¿-àŠà§àŠ®àŠ¿ àŠžàŠàŠžà§àŠàŠŸàŠ° àŠŠàŠ«àŠ€àŠ°à§àа àŠªàŠà§àŠ· àŠ¥à§àŠà§ àŠšàŠ¥àŠ¿ àŠ àŠšà§àŠ¯àŠŸà§à§àŠ àŠžà§àŠ àŠàŠ®àŠ¿àŠ° àŠªàŠ°àŠ¿àŠ®àŠŸàŠ£ àŠ°à§à§àŠà§à¥€ ১৯৫৬-àŠàа àŠ°à§àŠàаà§àŠ¡àŠ àŠ€àŠŸàŠ àŠ¬àŠ²àŠà§à¥€ àŠàŠ àŠšàŠ¥àŠ¿àŠ àŠ€à§àŠ²à§ àŠŠà§àŠš àŠ®àŠ®àŠ€àŠŸà¥€ àŠ¶à§àŠ§à§ àŠ€àŠŸàŠ àŠšà§, àŠàŠ àŠšàŠ¿à§à§ àŠàŠàŠšàŠ€ àŠ¬à§àŠ¯àŠ¬àŠžà§àŠ¥àŠŸàŠ àŠšà§àЬà§àŠš àŠ¬àŠ²à§ àŠàŠŸàŠšàŠŸàŠš àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àаà§à¥€ àŠ€àŠŸàŠàа àŠàŠ¥àŠŸà§, àŠàŠ®àŠ¿ àŠà§àŠà§àŠ àŠàŠà§àŠàŠŸ àŠ®à§àŠ°à§ àŠà§àŠ²àŠŸàŠ®à¥€
àŠàŠ°àŠªàŠ°à§àŠ àŠ¬àŠ¿àŠ¶à§àЬàŠàŠŸàŠ°àŠ€à§àа àŠàŠªàŠŸàŠàŠŸàŠ°à§àНà§àа àŠšàŠŸàŠ® àŠšàŠŸ àŠàŠ°à§ àŠ€à§àЬà§àа àŠàŠà§àŠ°àŠ®àŠ£ àŠàаà§àŠš àŠ€àŠ¿àŠšàŠ¿à¥€ àŠ¬àŠ²à§àŠš, àŠàŠ¥àŠŸà§ àŠàŠ¥àŠŸà§ àŠàŠŸàŠ€à§àа-àŠàŠ€à§àаà§àŠŠà§àа àŠžàŠŸàŠžàŠªà§àŠšà§àŠ¡ àŠàŠ°àŠŸ àŠ¹àŠà§àŠà§à¥€ àŠà§àŠ°àŠ¿àŠà§àŠàŠ°àŠ£à§àа àŠà§àŠ·à§àŠàŠŸ àŠ¹àŠà§àŠà§à¥€ àŠªà§àŠ°àŠ®àŠŸàŠ£ àŠ¹à§à§ àŠàŠ¿à§à§àŠà§ àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠš àŠ àŠ¿àŠ àŠàŠ¥àŠŸ àŠ¬àŠ²àŠà§à¥€ àŠ®àŠ®àŠ€àŠŸàŠ° àŠàŠ¥àŠŸà§, àŠ¬àŠ¿àŠà§àŠªàŠ¿ àŠàŠ°àŠ²à§ àŠžàŠŸàŠ€ àŠà§àŠš àŠ®àŠŸàŠª! àŠ®àŠ®àŠ€àŠŸ àŠàŠŸàŠšàŠŸàŠš, àŠ¬àŠ¹à§àŠŠàŠ¿àŠš àŠ¬àŠ¿àŠ¶à§àЬàŠàŠŸàŠ°àŠ€à§à§ àŠªàŠ°àŠ¿àŠàŠŸàŠ²àŠš àŠžàŠ®àŠ¿àŠ€àŠ¿àŠ€à§ àŠàŠ¿àŠ²à§àŠšà¥€ àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠ àŠàŠ¿àŠ¯à§àŠ àŠàаà§àŠš, àŠàŠàŠŸàŠà§ àŠà§àŠšà§àŠŠà§àаàŠà§ àŠŠàŠ¿à§à§ àŠàŠ²àŠŸàŠŠàŠŸ àŠàŠ°àŠŸ àŠ¹à§à§àŠà§à¥€ àŠ¯à§àŠš àŠžà§àŠàŠŸ àŠ¬àŠŸàŠàŠ²àŠŸà§ àŠšà§! àŠà§àŠš? àŠàŠàŠŸàŠ àŠà§ àŠàŠ¬àŠ¿àŠà§àŠ°à§ àŠà§à§à§àŠàŠ¿àŠ²à§àŠš! àŠ®àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠ¬àŠ²à§àŠš, àŠàŠàŠŠàŠ¿àŠš àŠ¬àŠ¿àŠ¬à§àŠà§àа àŠŠàŠàŠ¶àŠš àŠ¹àŠ¬à§, àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠšà§àа àŠàŠŸàŠà§ àŠà§àŠ·àŠ®àŠŸ àŠàŠŸàŠàŠ€à§àŠ àŠ¹àŠ¬à§à¥€
àŠ àŠ®àŠ°à§àŠ€à§àН àŠžà§àŠšàŠà§ àŠà§àŠ¡ àŠªà§àŠ²àŠŸàŠž (Z+) àŠšàŠ¿àŠ°àŠŸàŠªàŠ€à§àŠ€àŠŸàŠ° àŠŠà§àŠà§àŠŸàŠ° àŠšàŠ¿àŠ°à§àŠŠà§àж àŠŠà§àŠš àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àаà§à¥€ àŠàŠàŠ àŠžàŠà§àŠà§ àŠ€àŠŸàŠàа àŠ¬àŠŸàŠ¡àŠŒàŠ¿àŠ° àŠžàŠŸàŠ®àŠšà§ àŠªà§àŠ²àŠ¿àŠ¶ àŠà§àŠ¯àŠŸàŠ®à§àŠª àŠàŠ°àŠ€à§ àŠ¬àŠ²à§àŠš àŠ€àŠ¿àŠšàŠ¿à¥€ àŠàа àŠàŠà§ àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠžà§àŠšàŠŸàŠà§àŠ°àŠ¿àŠ° àŠ¹àŠŸàŠ àŠà§àŠ°à§ àŠŠà§àŠà§àŠšà¥€ àŠàŠ¥àŠŸ àŠ¬àŠ²à§àŠš, àŠ¬àŠ¿àŠà§àаà§àŠ€àŠŸàŠŠà§àа àŠžàŠà§àŠà§à¥€ àŠàŠàŠàŠ¿ àŠ¬à§àŠ¯àŠŸàŠ-àŠžàŠ¹ àŠàŠ¿àŠà§ àŠàŠ¿àŠšàŠ¿àŠž àŠà§àŠšà§àŠš àŠ®àŠ®àŠ€àŠŸà¥€