àŠ¬àŠŸàŠ¯àŠŒà§àŠŠà§àŠ·àŠ£(air pollution) àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ¬àŠ¹ àŠàŠàŠŸàŠ° àŠšàŠ¿àŠ¯àŠŒà§àŠà§ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ€à§ àŠàŠ àŠªàŠ°àŠ¿àŠžà§àŠ¥àŠ¿àŠ€àŠ¿àŠ€à§ àŠàŠàŠŸàŠ®à§ à§« àŠšàŠà§àŠ®à§àŠ¬àŠ° àŠ¥à§àŠà§ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠžàŠ®àŠžà§àŠ€ àŠªà§àŠ°àŠŸàŠ¥àŠ®àŠ¿àŠ àŠ¬àŠ¿àŠŠà§àŠ¯àŠŸàŠ²àŠ¯àŠŒ àŠ¬àŠšà§àЧ àŠ°àŠŸàŠàŠŸàŠ° àŠšàŠ¿àŠ°à§àŠŠà§àж àŠŠàŠ¿àŠ² àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠàŠ® àŠàŠŠàŠ®àŠ¿ àŠªàŠŸàŠ°à§àŠàŠ¿àŠ°(AAP) àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°à¥€ àŠªàŠŸàŠà§àŠàŠŸàŠ¬à§àа àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠàŠàŠ¬àŠšà§àŠ€ àŠ®àŠŸàŠš-àŠàа àŠžàŠŸàŠ¥à§ àŠ¯à§àŠ¥ àŠžàŠàŠ¬àŠŸàŠŠ àŠžàŠ®à§àŠ®à§àŠ²àŠšà§ àŠ àŠ°àŠ¬àŠ¿àŠšà§àŠŠ àŠà§àŠàŠ°àŠ¿àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ²(Arvind Kejriwal) àŠ¬àŠ²à§àŠš, àŠªàŠà§àŠàŠ® àŠ¶à§àаà§àŠ£àŠ¿àŠ° àŠàŠªàŠ°à§ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ€à§ àŠžàŠ®àŠžà§àŠ€ àŠ¬àŠ¹àŠ¿àŠ°àŠà§àŠàŠš àŠàŠŸàŠ°à§àНàŠà§àŠ°àŠ®àŠ àŠ¬àŠšà§àЧ àŠ¥àŠŸàŠàЬà§à¥€ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠŠà§àŠ·àŠ£à§àа àŠàŠ¥àŠŸ àŠ¬àŠ¿àŠ¬à§àŠàŠšàŠŸ àŠàŠ°à§ àŠ¬à§àНàŠà§àŠ€àŠ¿àŠàŠ€ àŠàŠŸà§àŠ¿ àŠàŠŸàŠ²àŠŸàŠšà§àа àŠà§àŠ·à§àŠ€à§àŠ°à§ àŠà§àŠ¡àŠŒ-àŠ¬à§àŠà§à§ àŠ«àŠ°à§àŠ®à§àŠ²àŠŸ àŠªà§àŠ°àŠ¯àŠŒà§àŠà§àа àŠàŠ¥àŠŸàŠ àŠàŠŸàŠ¬àŠŸ àŠ¹àŠà§àŠà§à¥€
àŠàŠŠàŠ¿àŠš àŠžàŠŸàŠàŠ¬àŠŸàŠŠàŠ¿àŠ àŠ¬à§àŠ àŠà§ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠ¬àŠ²à§àŠš, àŠàŠ®àŠ°àŠŸ àŠàŠŸàŠ àŠšàŠŸ àŠ¶àŠ¿àŠ¶à§àŠŠà§àа àŠàŠ·à§àŠ àŠ¹à§àŠà¥€ àŠàŠàŠ àŠžàŠà§àŠà§ àŠšàŠ¬àŠ® àŠ¥à§àŠà§ àŠŠà§àŠ¬àŠŸàŠŠàŠ¶ àŠ¶à§àаà§àŠ£àŠ¿ àŠªàŠ°à§àŠ¯àŠšà§àŠ€ àŠžà§àŠà§àвàŠà§àвà§àŠà§àŠ àŠ¬àŠ²àŠŸ àŠ¹àŠ¯àŠŒà§àŠà§, àŠ¯àŠ€àŠŠà§àа àŠžàŠ®à§àŠàЬ àŠ àŠšàŠ²àŠŸàŠàŠšà§ àŠà§àŠ²àŠŸàŠž àŠàŠŸàŠ²àŠŸàŠšà§àа àŠàŠšà§àН, àŠ¯àŠŸàŠ€à§ àŠ¶àŠ¿àŠà§àŠ·àŠŸàŠ°à§àŠ¥à§àŠŠà§àа àŠžà§àŠà§àŠ²à§ àŠšàŠŸ àŠàŠžàŠ€à§ àŠ¹à§à¥€ àŠ¬àŠŸàŠ¯àŠŒà§ àŠŠà§àŠ·àŠ£à§àа àŠàŠŸàŠ°àŠ£à§ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ€à§ àŠ¬à§àŠŠà§àНà§àŠ€àŠ¿àŠ àŠàŠ¬àŠ àŠžàŠ¿àŠàŠšàŠàŠ¿ àŠà§àŠ°àŠŸàŠ àŠàŠŸàŠ¡àŠŒàŠŸ àŠ àŠšà§àН àŠà§àŠ°àŠŸàŠà§àа àŠªà§àŠ°àŠ¬à§àж àŠšàŠ¿àŠ·àŠ¿àŠŠà§àЧ àŠàŠ°àŠŸ àŠ¹àŠ¯àŠŒà§àŠà§à¥€ àŠ€àŠ¬à§ àŠšàŠ¿àŠ€à§àŠ¯àŠªà§àŠ°àŠ¯àŠŒà§àŠàŠšà§àŠ¯àŠŒ àŠªàŠ£à§àŠ¯àŠ¬àŠŸàŠ¹à§ àŠà§àŠ°àŠŸàŠàŠà§ àŠàа àŠ®àŠ§à§àŠ¯à§ àŠàŠŸàŠ¡àŠŒ àŠŠà§àŠàŠ¯àŠŒàŠŸ àŠ¹àŠ¯àŠŒà§àŠà§à¥€ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿-àŠ°àŠŸàŠ·à§àŠà§àаà§à§ àŠ°àŠŸàŠàŠ§àŠŸàŠšà§ àŠà§àŠ·à§àŠ€à§àŠ°à§ àŠà§àŠà§àŠàа àŠŠà§àŠ·àŠ£à§àа àŠ¬àŠ¿àŠ·àŠ¯àŠŒà§, àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠ àŠ°àŠ¬àŠ¿àŠšà§àŠŠ àŠà§àŠàŠ°àŠ¿àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ² àŠàŠ¬àŠ àŠªàŠŸàŠà§àŠàŠŸàŠ¬à§àа àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠàŠàŠ¬àŠšà§àŠ€ àŠ®àŠŸàŠš àŠ¶à§àŠà§àŠ°àŠ¬àŠŸàŠ° àŠžàŠŸàŠàŠ¬àŠŸàŠŠàŠ¿àŠ àŠžàŠ®à§àŠ®à§àŠ²àŠšà§ àŠ¬àŠ²à§àŠš, àŠªàŠŸàŠà§àŠàŠŸàŠ¬à§àа àŠàŠ¡àŠŒ àŠªà§àŠ¡àŠŒàŠŸàŠšà§àа àŠàŠšà§àН àŠàŠ®àŠ°àŠŸ àŠŠàŠŸàŠ¯àŠŒà§à¥€ àŠ àŠ¬àŠ¿àŠ·àŠ¯àŠŒà§ àŠàŠ®àŠ°àŠŸ àŠ°àŠŸàŠàŠšà§àŠ€àŠ¿ àŠàŠ°àŠ€à§ àŠàŠŸàŠ àŠšàŠŸà¥€ àŠ¬àŠŸàŠàŠ¿ àŠ°àŠŸàŠà§àНàŠà§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠàŠšà§àН, àŠà§àŠšà§àŠŠà§àаà§àŠ¯àŠŒ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ° àŠàŠàŠ¿àŠ¯àŠŒà§ àŠàŠžà§àŠà¥€ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠ¬àŠŸàŠ€àŠŸàŠž àŠà§àЬ àŠàŠŸàŠ°àŠŸàŠª àŠ¹àŠ¯àŠŒà§ àŠà§àŠà§, àŠ®àŠŸàŠšà§àŠ·à§àа àŠ¶à§àŠ¬àŠŸàŠž àŠšàŠ¿àŠ€à§ àŠàŠ·à§àŠ àŠ¹àŠà§àŠà§à¥€ àŠàа àŠ àŠšà§àŠ àŠŠàŠ¿àŠ àŠ°àŠ¯àŠŒà§àŠà§ àŠàŠ¬àŠ àŠàŠàŠ¿ àŠžàŠ®àŠà§àа àŠàŠ€à§àŠ€àŠ° àŠàŠŸàŠ°àŠ€à§àа àŠžàŠ®àŠžà§àŠ¯àŠŸà¥€
àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠàŠŸàŠšàŠ¿àŠ¯àŠŒà§àŠà§àŠš, àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿, àŠàаàŠàŠ¿ àŠŠàŠŸàŠŠàŠ°àŠ¿, àŠàŠ¿àŠšà§àŠŠ, àŠ®àŠŸàŠšà§àŠžàŠŸàŠ°, àŠ«àŠ°àŠ¿àŠŠàŠŸàŠ¬àŠŸàŠŠ àŠžàŠ¬ àŠàŠŸàŠ¯àŠŒàŠàŠŸàŠ¯àŠŒ àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ¬àŠ¹ àŠ àŠ¬àŠžà§àŠ¥àŠŸà¥€ àŠàа àŠàŠšà§àН àŠàŠ® àŠàŠŠàŠ®àŠ¿ àŠªàŠŸàŠ°à§àŠàŠ¿ àŠŠàŠŸàŠ¯àŠŒà§ àŠšàŠ¯àŠŒà¥€ àŠàŠ àŠ°àŠŸàŠà§àНà§àа àŠ¬àŠŸàŠ€àŠŸàŠž àŠàŠ àŠ°àŠŸàŠà§àŠ¯à§ àŠ¥àŠŸàŠà§ àŠšàŠŸà¥€ àŠàŠàŠšà§àН àŠà§àŠšà§àŠŠà§àаà§àŠ¯àŠŒ àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°àŠà§ àŠªàŠŠàŠà§àŠ·à§àŠª àŠšàŠ¿àŠ€à§ àŠ¹àŠ¬à§à¥€ àŠªàŠŸàŠà§àŠàŠŸàŠ¬ àŠ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ€à§ àŠàŠ®àŠŸàŠŠà§àа àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ° àŠàŠà§à¥€ àŠàŠàŠŸ àŠàŠà§àв àŠ€à§àŠ²àŠŸ àŠ¬àŠŸ àŠàŠŸàŠ²àŠ¿ àŠŠà§àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ° àŠžàŠ®àŠ¯àŠŒ àŠšàŠ¯àŠŒà¥€ àŠªàŠŸàŠà§àŠàŠŸàŠ¬à§àа àŠ®à§àŠà§àŠ¯àŠ®àŠšà§àŠ€à§àŠ°à§ àŠàŠàŠ¬àŠšà§àŠ€ àŠžàŠ¿àŠ àŠ®àŠŸàŠš àŠàŠ¡àŠŒ àŠªà§à§àŠŸàŠšà§ àŠàŠžà§àНà§àŠ€à§ àŠ¬àŠ²à§àŠš, àŠàŠ®àŠŸàŠŠà§àа àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ° àŠà§àŠ·àŠ®àŠ€àŠŸà§ àŠàŠžà§àŠà§ àŠà§àЬ àŠàŠ® àŠŠàŠ¿àŠšà¥€ àŠ€àŠ¬à§ àŠàŠ àŠžàŠ®àŠžà§àŠ¯àŠŸ àŠ¥à§àŠà§ àŠàŠ®àŠ°àŠŸ àŠªàŠŸàŠ²àŠŸàŠ¬à§ àŠšàŠŸà¥€ àŠàŠàŠŸàŠ®à§ à§© àŠ¬àŠàŠ°à§ àŠàŠ®àŠ°àŠŸ àŠàŠ àŠžàŠ®àŠžà§àŠ¯àŠŸàŠ° àŠžàŠ®àŠŸàŠ§àŠŸàŠš àŠžàŠ®à§àŠàЬ àŠàŠ°à§ àŠ€à§àŠ²àŠ¬à§à¥€ àŠ àŠšà§àŠ¯àŠŠàŠ¿àŠà§, àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿-àŠ°àŠŸàŠ·à§àŠà§àаà§à§ àŠ°àŠŸàŠàŠ§àŠŸàŠšà§ àŠà§àŠ·à§àŠ€à§àŠ°à§ àŠà§àŠ°àŠ®àŠ¬àŠ°à§àŠ§àŠ®àŠŸàŠš àŠŠà§àŠ·àŠ£ àŠšàŠ¿àŠ¯àŠŒà§ àŠàŠŠà§àЬà§àŠ àŠªà§àаàŠàŠŸàŠ¶ àŠàаà§àŠà§ àŠàŠŸàŠ€à§àŠ¯àŠŒ àŠ®àŠŸàŠšàŠ¬àŠŸàŠ§àŠ¿àŠàŠŸàŠ° àŠàŠ®àŠ¿àŠ¶àŠš (àŠàŠšàŠàŠàŠàŠàŠ°àŠžàŠ¿)ी àŠàŠàŠ àŠžàŠà§àŠà§ àŠŠà§àŠ·àŠ£ àŠ°à§àŠ§à§ àŠ¯à§àŠžàŠ¬ àŠªàŠŠàŠà§àŠ·à§àŠª àŠšà§àŠàŠ¯àŠŒàŠŸ àŠ¹àŠà§àŠà§ àŠ€àŠŸ àŠ àŠªàŠ°à§àŠ¯àŠŸàŠªà§àŠ€ àŠ¬àŠ²à§ àŠàвà§àвà§àŠ àŠàŠ°àŠŸ àŠ¹àŠ¯àŠŒà§àŠà§à¥€ àŠàŠšàŠàŠàŠàŠàŠ°àŠžàŠ¿ à§§à§Š àŠšàŠà§àŠ®à§àŠ¬àŠ° àŠªàŠŸàŠà§àŠàŠŸàŠ¬, àŠ¹àŠ°àŠ¿àŠ¯àŠŒàŠŸàŠšàŠŸ, àŠàŠ€à§àŠ€àŠ°àŠªà§àŠ°àŠŠà§àж àŠàŠ¬àŠ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠ®à§àŠà§àН àŠžàŠàŠ¿àŠ¬àŠŠà§àа àŠ€àŠ²àŠ¬ àŠàаà§àŠà§à¥€ àŠà§àŠ°àŠ®àŠ¬àŠ°à§àŠ§àŠ®àŠŸàŠš àŠ¬àŠŸàŠ¯àŠŒà§ àŠŠà§àŠ·àŠ£ àŠ°à§àŠ§à§ àŠ¬à§àŠ¯àŠ¬àŠžà§àŠ¥àŠŸ àŠšà§àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ° àŠàЬà§àŠŠàŠš àŠàŠŸàŠšàŠ¿àŠ¯àŠŒà§ àŠŠàŠŸàŠàŠ¿àŠ² àŠàŠ°àŠŸ àŠàŠàŠàŠ¿ àŠªàŠ¿àŠàŠ¿àŠ¶àŠšà§àа àŠ¶à§àŠšàŠŸàŠšàŠ¿ àŠàŠ°àŠ€à§ àŠ°àŠŸàŠàŠ¿ àŠ¹àŠ¯àŠŒà§àŠà§ àŠžà§àŠªà§àŠ°àŠ¿àŠ® àŠà§àаà§àŠà¥€
àŠŠà§àжà§àа àŠªà§àŠ°àŠ§àŠŸàŠš àŠ¬àŠ¿àŠàŠŸàŠ°àŠªàŠ€àŠ¿ àŠàŠàŠàŠ àŠ²àŠ²àŠ¿àŠ€ àŠ àŠ¬à§àŠ²àŠŸ àŠàŠ® àŠ€à§àŠ°àŠ¿àŠ¬à§àŠŠà§àа àŠ¬à§àŠà§àŠ àŠàŠ àŠ¬àŠ¿àŠ·àŠ¯àŠŒà§ àŠ¶à§àŠšàŠŸàŠšàŠ¿àŠ° àŠàŠšà§àН à§§à§Š àŠšàŠà§àŠ®à§àŠ¬àŠ° àŠŠàŠ¿àŠš àŠ§àŠŸàŠ°à§àН àŠàаà§àŠà§à¥€ àŠ¬àŠŸàŠ¯àŠŒà§ àŠŠà§àŠ·àŠ£ àŠšàŠ¿àŠ¯àŠŒà§ àŠàŠšàŠžà§àŠ¬àŠŸàŠ°à§àŠ¥ àŠ®àŠŸàŠ®àŠ²àŠŸ àŠŠàŠŸàŠ¯àŠŒà§àа àŠàаà§àŠà§àŠš àŠàŠàŠšàŠà§àŠ¬à§ àŠ¶àŠ¶àŠŸàŠà§àŠ àŠ¶à§àŠàа àŠàŠŸà¥€àŠà§àŠ°àŠ®àŠ¬àŠ°à§àŠ§àŠ®àŠŸàŠš àŠŠà§àŠ·àŠ£ àŠàŠ¬àŠ àŠŠà§àжà§àŠ¯àŠ®àŠŸàŠšàŠ€àŠŸ àŠ¹à§àŠ°àŠŸàŠžà§àа àŠªàŠ°àŠ¿àŠªà§àаà§àŠà§àŠ·àŠ¿àŠ€à§ àŠšàŠ¯àŠŒàŠ¡àŠŸ, àŠà§àаà§àŠàŠŸàŠ° àŠšàŠ¯àŠŒàŠ¡àŠŸ àŠà§àŠ²àŠŸ àŠªà§àŠ°àŠ¶àŠŸàŠžàŠš àŠ àŠ·à§àŠàŠ® àŠ¶à§àаà§àŠ£àŠ¿ àŠªàŠ°à§àŠ¯àŠšà§àŠ€ àŠžàŠ®àŠžà§àŠ€ àŠžà§àŠà§àвàŠà§ à§® àŠšàŠà§àŠ®à§àŠ¬àŠ° àŠªàŠ°à§àŠ¯àŠšà§àŠ€ àŠ àŠšàŠ²àŠŸàŠàŠš àŠà§àŠ²àŠŸàŠž àŠªàŠ°àŠ¿àŠàŠŸàŠ²àŠšàŠŸ àŠàŠ°àŠŸàŠ° àŠšàŠ¿àŠ°à§àŠŠà§àж àŠàŠŸàŠ°àŠ¿ àŠàаà§àŠà§à¥€ àŠà§àŠ°àŠ®àŠ¬àŠ°à§àŠ§àŠ®àŠŸàŠš àŠŠà§àŠ·àŠ£à§àа àŠàŠŸàŠ°àŠ£à§ àŠàŠ¿àŠàŠ¿à§àŠžàŠàŠ°àŠŸ àŠ®àŠŸàŠšà§àŠ·àŠà§ àŠ®àŠŸàŠžà§àŠ àŠªàŠ°àŠŸàŠ° àŠªàŠ°àŠŸàŠ®àŠ°à§àж àŠŠàŠ¿àŠ¯àŠŒà§àŠà§àŠšà¥€ àŠŠàŠ¿àŠ²à§àŠ²àŠ¿àŠ° àŠ¹àŠŸàŠžàŠªàŠŸàŠ€àŠŸàŠ²à§ àŠ¶à§àŠ¬àŠŸàŠžàŠàŠ·à§àŠàŠàŠšàŠ¿àŠ€ àŠ°à§àŠà§àа àŠžàŠàŠà§àŠ¯àŠŸ àŠ¬à§àŠ¡àŠŒà§àŠà§à¥€àŠ¬àŠŸà§à§ àŠŠà§àŠ·àŠ£ àŠ®àŠŸàŠš àŠšàŠ¿à§àŠšà§àŠ€à§àŠ°àŠ£ àŠàŠ®àŠ¿àŠ¶àŠšà§àа (àŠžàŠ¿àŠàŠàŠ¿àŠàŠàŠ®) àŠàŠŠà§àŠ¶à§ àŠ¬àŠ²àŠŸ àŠ¹àŠ¯àŠŒà§àŠà§ àŠ¯à§ àŠ°àŠŸàŠà§àН àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ° àŠ¶àŠ¿àŠà§àŠ·àŠŸàŠªà§àŠ°àŠ€àŠ¿àŠ·à§àŠ àŠŸàŠš àŠ¬àŠšà§àЧ, àŠ -àŠàаà§àŠ°àŠ¿ àŠ¬àŠŸàŠ£àŠ¿àŠà§àŠ¯àŠ¿àŠ àŠàŠŸàŠ°à§àНàŠà§àŠ°àŠ® àŠàŠ¬àŠ àŠà§àŠšà§àŠŠà§àа àŠ àŠ°àŠŸàŠà§àН àŠžàŠ°àŠàŠŸàŠ°àŠà§àŠ²àŠ¿àŠà§ àŠ¬àŠŸàŠ¡àŠŒàŠ¿ àŠ¥à§àŠà§ àŠàŠŸàŠ àŠàŠ°àŠŸàŠ° àŠ àŠšà§àŠ®àŠ€àŠ¿ àŠŠà§àŠàŠ¯àŠŒàŠŸàŠ° àŠ¬àŠ¿àŠ·àŠ¯àŠŒà§ àŠžàŠ¿àŠŠà§àŠ§àŠŸàŠšà§àŠ€ àŠšàŠ¿àŠ€à§ àŠªàŠŸàŠ°à§à¥€